من گونئی آذربایجانلییام، ایرانلی دئییل!
سون گونلرده اینسانلارین بیر-بیری حاقیندا فورمالاشدیردیغی فرضیه‌لر و شخصیت آنلاییشینا یاناشمالاری اوزرینده دوشونوردوم. منی ان چوخ دوشوندور‌ن ایسه اینسانلارین باشقالارینین کیملیگینی اولدوغو کیمی قبول ائتمک‌ده چتینلیک چکمه‌سیدیر. توپلوم، چوخ زامان اینسانلاری معین چرچیوه‌لره سالماق ایسته‌ییر. حالبوکی کیملیک ثابت، دییشمز بیر مفهوم دئییل، عکسینه، کیملیک مایع‌دیر، آخیجی‌دیر و زامانلا دییشه، اینکیشاف ائده و فرقلی کونتئکستلرده فرقلی شکیلده اورتایا چیخا بیلر.
بیر اینسان عینی آندا بیر نئچه کیملیگی داشییا بیلر. بیز موختلیف مکانلاردا، موختلیف روللاردا فرقلی جهتلریمیزی اؤن پلانا چیخاریریق. من اؤزومو آذربایجانلی کانادالی بیر قادین کیمی تانیییرام. بو تکجه منیم ائتنیک و جوغرافی کیملیگیمی دئییل، هم ده سوسیال و مدنی تجروبه‌لریمین بیرلشمه‌سینی ایفاده ائدیر. اینسانلارلا قارشیلاشارکن بو کیملیگیمی بعضن دیلیمله، بعضن داورانیشلاریملا، بعضن‌سه ساده‌جه بیر باخیشلا حیس ائتدیریرم.
آنجاق بعضن اینسانلار بو کومپلئکسلیگی گؤرمک‌ده چتینلیک چکیرلر. اونلار بیزی اؤز فرضیه‌لری اساسیندا قیمتلندیرمه‌یه چالیشیر، ایستئرئوتیپلر واسطه‌سیله تانیماغا جهد ائدیرلر.
کئچن هفته کانادادا دوغولوب بویا-باشا چاتان دوستلاریمدان بیری اینستاقرامدا پایلاشدیغی بیر تجروبه ایله منی دریندن دوشوندوردو. بو منه منیم و حیات یولداشیمین کئچیردیی بیر چوخ تجروبه‌لری خاطیرلاتدی. دوستوم بر اجتماعی تدبیرده ایشتیراک ائدرکن تانیمادیغی بیر نفرین اونو هئچ بیر سوال وئرمه‌دن «ایرانلی» کیمی تقدیم ائتدیینی یازمیشدی. حالبوکی او اصلن تبریزدن اولان بیر آذربایجانلیدیر و اؤز کیملیگینی «ایرانلی» یوخ، «آذربایجانلی» اولاراق ایفاده ائدیر. بو حادثه منه ایللر عرضینده یاشادیغیم بیر چوخ اوخشار آنلاری خاطیرلاتدی. اینسانلارین منیم کیملییم حاقیندا اؤنجه‌دن فورمالاشدیردیغی فرضیه‌لر، چوخ زامان منیم اؤزومون کیم اولدوغومو نئجه گؤردویومله اوست-اوسته دوشمور.
اطرافیمداکی اینسانلار منیم اورمیه‌ده دوغولدوغومو اؤیرندیکلرینده و عینی زاماندا فارسجا دانیشمادیغیمی بیلدیکلرینده چوخ واخت حیرتله رئاکسییا وئریرلر. بو رئاکسییالار ساده‌جه ماراق دئییل، چوخ زامان گیزلی اولمایان بیر سورغو و حؤکم داشیییر: «نئجه یعنی، ایراندا دوغولوبسان، اما فارسجا بیلمیرسن؟» من ایسه اونلارا ایضاح ائتمه‌یه چالیشیرام کی، یاشادیغیم اؤلکه‌نین، کانادانین، رسمی دیللرینی دانیشیرام و عینی زاماندا آنا دیلیمی یاخشی بیلیرم. آخی نیه من فارس دیلینی موطلق شکیلده بیلمه‌لییه‌م؟
فارس دیلینین «دئفالت» و مجبوری اولماسی ایله باغلی توپلومدا درین یئر ائتمیش بیر فرضیه وار. سانکی ایراندا دوغولان هر کسین طبیعی شکیلده فارسجا بیلمه‌سی، بو دیلی قبول ائتمه‌سی و اونون واسطه‌سیله دوشونمه‌سی گؤزلنیلیر. بو، ساده‌جه بیر دیل مسئله‌سی دئییل. بو، دؤولتین مرکزلشدیریلمیش ایدئولوگییاسینین، فارس دیلینی و مدنیتینی یئگانه نورماتیو فورما کیمی تقدیم ائتمه‌سینین نتیجه‌سی‌دیر. بو فرضیه، فرقلی دیللره و کیملیکلره صاحیب اولان اینسانلاری یا «یاریمچیق»، یا دا «ناتامام» ایرانی کیمی تقدیم ائدیر. حالبوکی، ایراندا یاشایان میلیونلارلا آذربایجانلی و دیگر غئیری-فارس میللتلر اوچون فارس دیلی آنا دیلی دئییل.
حیات یولداشیم کئرالادان‌دیر. او، اؤزونو همیشه غورورلا کئرالالی بیر مالایالی کیمی تقدیم ائدیر، یعنی کئرالانین یئرلی دیلی اولان مالایالام دیلینده دانیشان، اؤزونه‌مخصوص تاریخه و مدنیته صاحیب بیر توپلوم عضوو کیمی. لاکین اطرافداکیلار اونو آوتوماتیک اولاراق «هیندلی» اولاراق قبول ائدیر و بونونلا کیفایتلنمیرلر، اونو هیندی دیلینده دانیشان، هیند دینینه سیتاییش ائد‌ن، حتی اینه‌یه عبادت ائد‌ن بیری کیمی تصوور ائدیرلر.
نییه بئله اولور؟ چونکی اینسانلار عادتن ایستئرئوتیپلرله دوشونورلر. هیندیستان کیمی چوخ‌میللت‌لی و چوخ‌دیل‌لی بیر فئدئرال دؤولتده بئله، آزلیقلارین مدنیتی، دیلی و تاریخی تئز-تئز دومینانت مدنیتین کؤلگه‌سینده قالیر. رسمی ایستاتیستیک معلوماتلار، هیندیستانین نه قدر فرقلی بؤلگه‌لردن و خالقلاردان عبارت اولدوغونو تصدیقله‌سه ده، اینسانلارین گونده‌لیک دوشونجه طرزینده «هیندلی» اولماق هله ده واحید، ایستئرئوتیپیک بیر کیملیکله عئینیلشدیریلیر: هیندی دیلینده دانیشان، هیندو دینینه سیتاییش ائد‌ن و شیمال هیندیستانا عاید بیر یاشام طرزی.
حالبوکی حیات یولداشیمین منسوب اولدوغو کئرالا ایالتی بو تصویره تامامیله ضیددیر. کئرالا هیندیستانین جنوبوندا یئرلشه‌ن و اوزون ایللر سولچو سیاسته صادیق قالمیش یئگانه ایالتدیر. رسمی دیلی مالایالامدیر و بو دیلده دانیشان اینسانلار اؤزلرینی “مالایالی” کیمی تانیییرلار. کئرالادا موختلیف دینلر دینج یاناشی یاشاییر و بیر چوخ اینسان اینک اتینی گونده‌لیک حیاتین بیر حیصه‌سی کیمی یئمک‌لرده استیفاده ائدیر. بونونلا بئله، او، دفعه‌لرله سؤیله‌سه ده کی، هیندیستانین قالان حیسه‌سی ایله مدنی و ایدئولوژی اولاراق اؤزونو فرقلی حیس ائدیر، توپلوم اونو یئنه ده هیندو، یئنه ده هیندلی، یئنه ده «تیپیک» بیری کیمی گؤرور.
اکثر کبکلی(québécois) اینسانلار اؤزلرینی آچیق شکیلده کبکلی (québécois) کیمی تانیدیرلار. اونلار بو ایفاده ایله ساده‌جه جوغرافی منسوبیتلرینی دئییل، اونیکال تاریخه، مدنیته و دیرلره صاحب بیر کیملیگی ایفاده ائدیرلر. لاکین بوتون دونیادا و بعضن کانادانین اؤزونده بئله بو مدنیت فرقلیلیینی تانیماق عوضینه، اونلاری ساده‌جه فرانسیز کانادالیلار (French Canadians) کیمی آدلاندیرماق عنعنه‌سی داوام ائدیر. بو ایسه کبک توپلومونون ایللردیر وئردیی مدنی و سیاسی موباریزه‌نی، اؤزونو فرانسیز و یا تیپیک کانادا کیملیکلریندن آییرماق سعیلرینی گؤرونمز ائدیر.
کبکلی کیملیگی نه تام اولاراق فرانسا مدنیتینه عاییددیر، نه ده اینگیلیس‌دیل‌لی کانادانین نورماتیو مدنی چرچیوه‌سینه اویغوندور. اونلار اؤز دیللرینی، تاریخلرینی، ادبیاتلارینی و سوسیال دیرلرینی قوروماق اوچون اوزون ایللر موباریزه آپاریبلار. بونا باخمایاراق، کناردان باخانلار اوچون ساده‌لشدیرمه یئنه ده ایشه دوشور: فرانسیزجا دانیشیرسانسا، دئمه‌لی، فرانسیزسان. بلی، کانادا فئدئرال دؤولتدیر و کبکین اؤزونه مخصوص ایالتی حکومتی و رسمی دیلی وار.
بیز گونئی آذربایجانلیلار اولاراق، کیملیگیمیزی آچیق و قطعی شکیلده «گونئی آذربایجانلی» اولاراق تقدیم ائتمه‌لی و بو کیملیگین فورمالاشدیریلماسی و تانیدیلماسی اوچون فعال شکیلده چالیشمالیییق. «ایرانلی» و یا «تورک» کیمی عمومی و غئیری-دقیق ائتیکئتلر بیزی چوخ واخت فرقلی ائتنیک، سیاسی و مدنی کیملیکلر ایچری‌سینده گؤرونمز ائدیر. «ایرانلی» کیملیگی بیزی فارس هئگئمونییاسی آلتیندا بیرلشدیریلمیش کیمی گؤستریر، «تورک» ایسه بیزی تورکییه و یا داها گئنیش آنلامدا تورک دونیاسی ایله قاریشدیریر. حالبوکی گونئی آذربایجانلیلار اونیکال تاریخی، دیلی، مدنیتی و سیاسی موباریزه‌سی ایله فرقلی و آییرد ائدیجی بیر کیملیگیه مالیکدیر. بیز بو کیملیگی ساده‌جه یاشادیغیمیز بؤلگه‌ده دئییل، دیاسپورادا دا نوماییش ائتدیرمه‌لی، اؤز دیلیمیزی، تاریخیمیزی و مدنی کودلاریمیزی قورویاراق کوللئکتیو شعوروموزو گوجلندیرملی‌ییک. کیم اولدوغوموزو باشقالارینین دئییل، اؤزوموزون معین ائتمه‌سی واختی‌دیر.
بو پروبلئم خصوصیله دیاسپورادا بؤیوین منیم نسیلیم اوچون داها دا دریندیر. بیزیم ایرانلا نه مدنی، نه ائموسیونال، نه ده سیاسی بیر باغیمیز وار. بیز آذربایجانلی اولاراق بؤیوموش، اؤز کیملییمیزی بو شکیلده فورمالاشدیرمیشیق. لاکین خاریجی عالمده، خصوصیله غربده، اینسانلار بیزی آوتوماتیک اولاراق «ایرانلی» کیمی تقدیم ائدیر و بو، هم کیملیگیمیزی تحریف ائدیر، هم ده بیزی تمثیل ائتمه‌ین بیر سیستئمین ایچینده تانینماغا مجبور ائدیر. بیزیم نسیل اوچون بو، ساده‌جه ائتیکئت مسئله‌سی ده دئییل. تانینماق، قبول اولونماق و کیم اولدوغوموزو اؤز سؤزلریمیزله ایفاده ائتمک حقوقوموزلا باغلی‌دیر.
بیزیم اوچون سون درجه واجیب‌دیر بو مسئله چونکی اینسانلار عادتن ایستئرئوتیپلرله دوشونور و بو، بیزیم کیملیگیمیزین سهو باشا دوشولمه‌سینه و یا تامامیله سیلینمه‌سینه سبب اولور. «آذربایجانلی» کیملیگی، خصوصیله گونئی آذربایجاندا، هم ایران کونتئکستینده، هم ده بئین‌الخالق ایجتیمایتده تئز-تئز یا فارسلارلا، یا دا تورکییه تورکلری ایله قاریشدیریلیر. بو یانلیش عئینی‌لشدیرمه نتیجه‌سینده بیزیم کونکرئت تاریخی تجروبه‌میز، مدنی تراومالاریمیز و موستقیل مؤوجودلوغوموز گؤرونمز قالیر. اگر بیز بو بوشلوغو دولدورماساق، کیملییمیز باشقالارینین تصوور ائتدیی کیمی فورمالاشاجاق و چوخ زامان بو تصوورلر بیزیم رئاللیغیمیزدان اوزاق اولور. گونئی آذربایجانلی کیملیینی قوروماق و اینکیشاف ائتدیرمک ساده‌جه مدنی مسئله دئییل، عینی زاماندا سیاسی و وارولوشسال بیر مسئله‌دیر. اؤزوموزو تانیتماق و مؤوجودلوغوموزو قبول ائتدیرمک آرتیق سئچیم یوخ، ضرورت‌دیر.
