منه قارشی یارادیلمیش من

Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr +

ايراندا تورکلري بللي صيفتلرله دامغالاماق و پروفيللشديرمه ده ايرانداکي فارس کولوتورو دومينانتليغينين مشروع اولمايان بير پروژه‌سيدير. دامغالار، اونا معروض قالميش ائتنيک قروپون عوضولرينين شخصي و سوسيال حياتيني جيدي شکيلده تاثير آلتينا آلير. مثلا، تورکلردن ياراديلميش پروفيللر، ايکيلي بيلينج (ايکيلي شوعور) ياراداراق، اونلارين گونده‌ليک ايجتيماعي حياتيني بئله، تاثير آلتينا آلميشدير.

دامغالاما نظريه‌سي

دامغالاما نظريه‌سي (Labeling Theory) ايله ان چوخ اؤرتوشن يايغين عمل، ائتنيکلره صيفتلر وئريب، اونلاردان بللي بير پروفيل ياراتماقدير.

بو پروفيللشديرمه ايسته‌نيلن صيفتي، اورتادا دليل و سبب اولمادان، هر هانسي بير عيرق، ائتنيک، دين، و اينانج منسوبلارينا وئرمکله گئرچکلشديريلير.

ايراندا فارس اولمايانلارا قارشي سيستملي بير دامغالاما و پروفيللشديرمه پروسئسي‌نين اولدوغونو آپاريجي مئديا اورقانلارينين يايينلاري، تی‌وی پروقراملاري، سینما فيلملري، و حتّي خالقين گونده‌ليک ياشامدا اوزلشديگي نومونه‌لرله گؤرمک مومکوندور.

عوموميتله، بو پروفيللشديرمه دومينانت ائتنيک و کولتورون دومينانتليغيني قوروماغا خيدمت ائدر.

ايکيلي بيلينج

ايراندا فارسجاني لهجه ايله دانيشديغي اوچون اوتانان بير چوخ فارس اولمايان ائتنيک عوضولري ايله قارشيلاشماق مومکوندور.

عئيني شخصلر اينگيليسجه‌ني ده لهجه ايله دانيشارلار، آما بو دفعه او اوتانج حيسي‌ني ياشامازلار. بو حيس– ايکيلي حيس- گيزلي بير پسيخولوژي پروبلئمين ايشارتيدير.

آمئريکان سوسيولوق و فيلوسوف ویلیام ادوارد برگهارت دوبوآون “ايکيلي بيلينج” (Double Consciousness) اثري بو مسئله‌ني آنلاماقدا يارديمچي اولور.
بو نظريه‌يه گؤره، اؤزلليکله راسيزمين ياراتديغي پسيخي تاثير آلتيندا اينسان اؤزونه بئله، باشقا بيريلري‌نين گؤزو ايله باخيب، اونلارين وئرديگي اؤلچولرله اؤزونو ديرلنديرير و بئله‌ليکله، پارچالانميش کيمليگي پسيخو-سوسيال بؤحران ياشاميش اولور.

آزليقلارا منسوب اولان اينسانلارين فارسجا دانيشديقلاري حالدا ياشاديقلاري حيس‌لر، اصلينده حاکيم کولتورون ياراتديغي گؤزلوکله اؤزلرينه باخديقلاريندان قايناقلانير.

سوسيال و ايجتيماعي عدالتسيزليگين اولدوغو توپلوملاردا دومينانت قروپا منسوب اولمايانلارين آراسيندا يايغين بو ايکيلي شوعور اينسانلارا سوسياللاشما پروسئسينده تحصيل سيستمي، مئديا و ساير واسيطه‌سيله وئريلير.

بو اوزدن، سوسياللاشمانين ايلکين آدديملاريندا اولان اوشاقلار اوچون حاضيرلانان وئريليشلرده، عيرقچيليک و آيري‌سئچکيليک مضمونلو وئرليشلر اونلارين حياتينا دايمي ايز بوراخا بيلير.

رنگ‌کورو عيرقچيليگي

آرا-سيرا گونئي آذربايجانليلار، تحقيرلره قارشي اعتيراض آکسييالاري کئچيررلر. بو آکسييالارين آردينجا، فرقلي ياناشمالار، او جومله‌دن ايران صنعتکارلاري و ائليتلرينين ايفاده‌لري اورتايا چيخار.

داها چوخ هاميني بير گؤزله گؤردوکلريني، ائتنيک فرقليليگين اونلار اوچون اهميت داشيماديغيني و بئله‌ليکله، او پروقرامدا دا هر هانسي بير ائتنيکه قارشي تحقير حيس ائتمکديکلريني ايفاده ائدنلر اولار. بعضاً ده بير سيرالاري، ائتنيک سؤزونه ايشاره ائتمه‌دن اينسانلارين برابرليگينه اينانديقلاريني سؤيله‌ديلر.

بو تيپ ايفاده‌لر ظاهيرن موثبت ايفاده‌لر اولسالار دا، بير چوخ سوسيولوقون فيکرينجه، رنگ‌کورو راسيزم (color-blind racism) کاتئقورياسي آلتيندا يئر آليرلار.

چونکي عيرق و ائتنيک برابرليگين اولماديغي بير توپلومدا ائتنيک و عيرق نئيترالليغي و یا طرفسیزلیگی پرينسيپيندن يولا چيخماق، اصلينده برابرسيزليگي قوروماغا قالخماقدير.

ايجتيماعي و سياسي شراييط دييشديکجه راسيزمين ريتوريکاسي دا دييشير. رنگ‌کورو راسيزم آديني داشييان راسيزم تيپي ده فرقلي ايجتيماعي-سياسي شراييطين محصولودور و داها چوخ آچيق راسيزمين (Overt Racism) مومکون اولماديغي شراييطده اورتايا چيخير.

بو دفعه داها هانسيسا ائتنيک و يا عيرقين اوستونلویوندن دئييل، اينسانلارين برابرليگيندن دانيشاراق برابرسيزليگي سوردورمک ايسته‌يير.

نئيترال ريتوريکا، داها چوخ ايجتيماعي حرکاتلارين گوجلنديگي مرحله‌ده اورتايا چيخير.

اگر راسيزمه قارشي اولان ايجتيماعي حرکاتلارين گوجلنديگي واختدا رنگ‌کورو راسيزمي‌نين و نئيترال ريکتوريکانين اورتايا چيخماسينا شاهيد اولوروقسا، فئمينيست حرکاتين گوجلنديگي توپلوملاردا دا گئندئر نئيترال (gender neutral) ريتوريکانين گئندر عدالتسيزليگيني قوروماغا چاليشديغيني گؤره بيليريک.

بو اوزدن ايجتيماعي عدالتين اولماديغي بير توپلومدا ايستر “من، اينسانلارين ائتنيک‌لريني گؤرمورم، اينسانلاري گؤرورم” کيمي ائتنيک نئيترالليق گؤسترمک ايسته‌ين راسيست ايفاده اولسون، ايسترسه ده “من اينسانلارين جينسيتيني دئييل، اينسانلاري گؤرورم” ريتوريکاسي اولسون، وار اولان عدالتسيز وضعیتی قوروماق ايسته‌ين ريتوريکادان باشقا بير شئي دئييل.

بو تيپ ريتوريکالار جمعيتده‌کي عدالتسيزليگين گيزلي بير فورمادا ياشاماسينا شراييط ياراتديغي اوچون سوسيال حرکاتلار يئني ديسکورسلارلا بونلارلا موباريزه ائتمه‌ليدير.

Paylaş.

Müəllif haqqında

رامین جبارلی

رامین جبارلی (1983)، سوسیولوژی اوزره تحصیلینی واشینگتن اونیوئرسیتئتینده باشلامیش و حاضیردا همن اونیوئرسیتئتده سوسیولوژی اوزره دوکتورلوق تحصيلي آلماقدادیر. تورکيه‌ده موهاجيرتده اولدوغو ایللرده تورکیه یایین‌ائولرینده ترجومه‌لری نشر ائدیلیب. سياست، دین، ایقتیصاد، کولتور سوسیولوژی‌سی و تاریخی-تطبیقی سوسیولوژی‌یه ماراقلیدیر.

Şərhlər bağlıdır.