بو هفته بیز جئین قودالین وفاتی ایله باغلی کدرلی خبری ائشیتدیک. او، بیزه حئیوانلار و اؤز اینسانلیغیمیز حاقیندا چوخ شئی اؤیره‌دن، گوجلو و قورخماز بیر قادین ایدی. ۹۱ یاشیندا وفات ائدن بو عالیم حاقیندا بیلمه‌ینلر اوچون بیر آز معلومات پایلاشماق و نییه اوشاقلیقدان ان سئودیگیم عالیملردن بیری اولماسی‌نین سببینی ایضاح ائتمک ایسته‌دیم. کیمدیر بو جئین قودال؟
جئین قودال دونیادا پریماتولوگییا علمی‌نین سیموولونا چئوریلمیش گؤرکملی عالیم و هومانیستدیر. او، خوصوصیله تانزانییادا شیمپانزئلر اوزرینده آپاردیغی اوزون‌موددتلی تدقیقاتلاری ایله تانینیر و حئیوان داورانیشلاری حاقیندا علمی یاناشمالاری تامامیله ديَیشدیریب. اونون موشاهیده‌لری گؤستردی کی، شیمپانزئلر آلتلردن ایستیفاده ائده، مورکّب سوسیال موناسیبتلر قورا و ائموسیونال حیات یاشایا بیلیرلر. جئین یالنیز علمه دئییل، هم ده چئوره‌نین قورونماسینا، اینسانلیقلا طبیعت آراسینداکی علاقه‌‌‌لرین داها یاخشی آنلاشیلماسینا بؤیوک تؤحفه وئریب. او، هم عالیم، هم ده طبیعتی قوروما حرکاتی‌نین ان گوجلو سسی کیمی یاددا قالیب.
اگر سوروشسانیز کی، اونو نه خوصوصی ائدیر و یا دیگر عالیملردن نه ایله فرقلندیریر، من سیزه اونون طبیعته یالنیز موشاهیده‌چی کیمی باخماماسیندان دانیشارام. او، حئیوانلارا بیر “اوبیئکت”(اشیا) کیمی دئییل، دویغولاری، موناسیبتلری و حیاتی اولان جانلی وارلیقلار کیمی یاناشیردی. جئین قودال علمه سویوق بیر مسافه‌‌دن دئییل، اینسانلیقلا ائمپاتییانی بیر‌لشدیره‌رک یاخینلاشدی. بو، اونون ایشینی یالنیز علمی نایلیّتلرله دئییل، هم ده اینسانا و طبیعته وئردیگی درین هومانیست ديَر ایله فرقلندیریردی.
او، دؤورونون علمی نورمالارینی سارسیتدی. شیمپانزئلره ساده‌جه نؤمره دئییل، آد وئردی، اونلارین فرقلی کاراکتئرلرینی موشاهیده ائتدی، عائله موناسیبتلرینی و هیسرینی آراشدیرمالارینا داخیل ائتدی. جئین همچینین کشف ائتدی کی، اینسانلار کیمی، شیمپانزئلر ده آلتلردن ایستیفاده ائدیرلر. او، ۲۰۰۲-جی ایلده تئد چیخیشیندا بئله دئمیشدی: “نهایت آنلادیق کی، اینسانلاری دیگر حئیوانلار عالمیندن سرت بیر خطله آییران حدّ یوخدور.”
دارویندن سونرا بیر چوخ عالیملر تکامولو علمی اولاراق ثبوت ائتسه‌لر ده، اینسانین دا بو دونیانین بیر پارچاسی، حئیوان اولدوغونو گؤسترسه‌لر ده، بیزه بونو حقیقتاً حیسّ ائتدیرن جئین قودال اولدو. بونا گؤره او، منیم ان سئودیگیم عالیملریمدن بیریدیر. بیز چوخ واخت حرکتلر واسطه‌‌‌سیله آنلاماغین گوجونو اونودوروق. من اوشاق اولاندا اونون سندلی فیلملرینه باخاندا، تکامول پروسئسینی هم گؤرور، هم ده حیسّ ائدیردیم و اینسانلارلا دیگر پریماتلار آراسیندا او قدر ده بؤیوک فرق اولمادیغینی درک ائدیردیم. بیز چوخ واخت اؤزوموزو حئیوانلاردان اوستون حساب ائدیریک و بونا گؤره اونلاری اؤلدورمک، یئمک، حتی ایشگنجه وئرمیی اؤزوموزه حاق گؤروروک. قودالل بیر چوخ معنادا بو اوستونلوک حیسّینی آرادان قالدیردی. او، بیزه اینسانلارین و شیمپانزئلرین دی‌ان‌ای-ینین ۹۸٪-نین عینی اولدوغونو و پریماتلارین بیزیم اوزاق قوهوملاریمیز اولدوغونو گؤستردی.
البته، بیز هم ده اونون قادین اولاراق علم، تئخنولوگییا، موهندیسلیک، ریاضیّات ساحه‌لرینده فعالیّتیندن دانیشمالیییق. او دؤورده قادینلارا علمی ایمکانلارین دئمک اولار کی، وئریلمه‌دیگی بیر موحیطده چالیشیردی. جئین چوخلو چتینلیکلرله اوزلشدی، حتی شیمپانزئلره نؤمره یوخ، آد وئردیگی اوچون ایستئهزا و تضییقلره مروز قالدی. همکارلاری اونون ائموسیونال داوراندیغینی دوشونوردولر، حال‌بوکی او، علمه موهوم کشفلر قازاندیریردی. او، حیاتی بویو جدّی سئکسیزمله موباریزه آپارمالی اولدو. آمّا اونون موباریزه‌سی بیر چوخ قادی‌نین علم ساحه‌‌‌سینه قوشولماسی اوچون یول آچدی. او، یوزلرله قادینی علمه تشویق ائتدی و اونلارا ایلهام وئردی. جئین قودال اینستیتوتونون۱۹۷۰-۲۰۱۱-جی ایللر اوزره معلوماتلارینا اساساً، سون آلتی اونیللیکده علم، تئخنولوگییا، موهندیسلیک، ریاضیّات ساحه‌لرینده قادینلارین سایی ۷٪-دن ۲۶٪-ه یوکسه‌لیب.
او، همچینین پلانئتیمیزین محوینه قارشی موباریزه آپاران قطعیّتلی بیر اِکولوق ایدی. ایقلیم ديَیشیکلیگینه قارشی چیخیر، مئشه‌لرین، وحشی طبیعتین و بیوموختلیفلیگین قورونماسی اوچون یورولمادان موباریزه آپاریردی. اونون یاراتدیغی روتز & شوتز (Roots & Shoots ) پروقرامی واسطه‌‌‌سیله دونیانین هر یئریندن گنجلری داها دایانیقلی و مرحمتلی بیر گله‌جک اوغروندا فعالیّت گؤسترمه‌یه سفربر ائتمیشدی.
جئین قودال بیزه یالنیز شیمپانزئلر و حئیوانلار عالمی حاقیندا دئییل، هم ده اینسانلیغین اؤز ماهیّتی حاقیندا دریندن دوشونمه‌یی اؤیرتدی. او، حیاتینی علمه، طبیعتین قورونماسینا و گله‌جک نسیللره اومید وئرمه‌یه حصر ائتدی. بیز اونون سایه‌سینده اینسانلا طبیعت آراسینداکی اینجه باغلاری داها آیدین گؤردوک و بو دونیایا داها بؤیوک مسئولیّتله یاناشماغی اؤیرندیک. اونون ایزی نه علم دونیاسیندا، نه ده قلبلریمیزده هئچ واخت سیلینمه‌یه‌جک. بوتون گؤردویو ایشلره و وئردیگی ایلهاما گؤره اونا مینّتداریق. روحون شاد اولسون، جئین.
