یئنی چکیلمیش “قولچاق” فیلمی تورکجه اولدوغو اوچون ایراندا کئچیریلن 40-جی فجر بین الخالق فیلم فئستیوالینا قبول ائدیلمه‌ییب. ایرانین آدلیم کارگردانلاریندان اولان بهروز افخمی دئییب کی “قولچاق” فیلمی حئیران‌ائدیجی بیر فیلم اولسا دا تورکجه اولدوغو اوچون فجر فئستیوالیندا ایشتیراک ائتمه‌یه‌جک. فیلمین قبول ائدیلمه‌مه سببینی اونون تورکجه اولدوغونو گؤسترن کارگردان دئییب کی: “فیلم تورکجه ایدی و داورلر فارسجا آلت یازی تئز-تئز ديَیشدیگینه گؤره اونو اوخویا بیلمه‌ییب فئستیوالا قبول ائتمه‌دیلر.”
ایراندا تورکجه فیلملره باسقی‌لار
ایرانداکی سینما صاحه‌سینده باشقا ساحه‌‌‌لرده اولدوغو کیمی فارس مدنيّتی و دیلی هئگئمونلوق شکیل ائدیر. ایش او یئره چاتیب کی، بین الخالق بیر فئستیوال اولان فجر فئستیوالیندا دا فیلمی تورکجه اولدوغو اوچون قبول ائتمه‌ییبلر. کارگردان اصغر یوسفی‌نژادین “قولچاق” فیلمیندن باشقا “ائو” فیلمی ده بو طالعی یاشاییب. فجر فیلم فئستیوالیندا داور اولان بهروز افخمی، بیلدیریب کی “ائو” فیلمی ده محض تورکجه اولدوغونا گؤره فئستیوالا بوراخیلماییب. “آتابای” فیلمی ده 38-جی فجر بین الخالق فیلم فئستیوالیندا تورکجه اولدوغونا گؤره کسکین تنقیده معروض قالمیشدی. فئستیوالین مطبوعات کونفرانسیندا بیر ژورنالیست فیلمی‌نین کارگردای نیکی کریمی‌دن نَیه گؤره ایراندا آلت‌یازی ایله فیلم ایزله‌مه‌یه مجبور اولدوقلارینی سؤال وئرمیشدی.
تورک دیلینده فیلملرین سایی آرتدیقجا اونلارا قارشی باسقی‌لار دا چوخالیر. “آتابای” فیلمی ایله یاناشی “دری” فیلمی ده 38-جی فجر بین الخالق فیلم فئستیوالیندا تورکجه اولدوغونا گؤره منفی موناسیبتله قارشیلاندی. بوندان سونرا ایسه ایرانین فرهنگ و ارشاد وزیری اورادا چکیلن بوتون فیلملرین آدلاری‌نین فارسجا اولمالی اولدوغو حاقیندا سرانجام وئردی. بو سرانجام اؤلکه‌ده فارس اولمایانلارا قارشی آتیلمیش بیر آددیمدیر. فئستیوالدان سونرا سینمالاردا نومایشه ائدیلن “دری” فیلمی‌نین پوسترلرینده تورکجه “دری” یازماغا ایجازه وئریلمه‌دی، عوضینده اینگیلیسجه “سکین” و فارسجا “پوست” یازیلدی.
ایران کینوسوندا تورکجه فیلملر
تورکجه فیلملر ایران سینماسندا یئنی دالغا اولاراق ديَرلندیریلیر. اوزون ایللردن سونرا مدنی مقاومتین نتیجه‌سی اولاراق ایراندا آذربایجانلیلار تورکجه فیلملر چکمه حاقینی قازاندیلار. اینقیلابدان سونرا “سارای”، “دلی دومرول” آذربایجانلیلار طرفیندن چکیلسه ده، دؤولت تورکجه فیلم چکمه‌یه ایجازه وئرمه‌دیگی اوچون بو فیلملر فارسجا چکیلیب تورکجه‌یه دوبلاژ اولونوردو. سونرادان رضا صیامی‌نین چکدیگی “حسرت گونلری” فیلمی ایراندا آذربایجان مستقل سینماسینین ایلک تورکجه فیلمی اولاراق تاریخه دوشدو. سونرا ایسه رهبر قنبری “او” فیلمینی چکدی. بونونلا دا تورکجه فیلملر یاواش یاواش آرتماغا باشلادی.
سون بیر نئچه ایلده ایسه “دری”، “ائو”، “آتابای”، “قوجالار اؤلمز” و باشقا تورکجه فیلملر چکیلیب. تورکجه چکیلن بو فیلملر ایران آذربایجانلیلاری طرفیندن چوخ رغبتله قارشیلاندی. 2020-جی ایلده چکیلمیش “آتابای” فیلمی ایراندا سینمالاریندا بدیعی فیلملر ایچینده ان چوخ ساتیلان فیلم اولدو. تکجه بو فیلم اردبیل ویلایتینده اوزون ایللر قاپیسی باغلی قالمیش سینمالارا یئنی حیات وئردی. کووید 19 پاندئمییاسینا باخمایاراق گونئی آذربایجانیندا تورکجه چکیلمیش فیلملری ایزله‌مه‌یه گئدن اینسانلارین سایی پاندئمییایا قدرکی عادی دؤوره نیسبتاً کسکین شکیلده آرتیب.
تورکجه فیلملره قارشی باسقیلارا آذربایجانلیلارین موناسیبتی
“ قولچاق” فیلمی‌نین تورکجه اولدوغو اوچون فئستیوالدا ایشتیراکینا ایجازه وئریلمه‌مه‌سی ایراندا آذربایجانلیلاری‌نین ناراضیلیغینا سبب اولوب. گونئی آذربایجانیندا تانینمیش ادبییاتچی همت شهبازی بو حادثه‌‌‌نی سیاسی بیر نتیجه اولاراق ديَرلندیره‌رک مؤوضو ایله باغلی اتکیازی‌یا بونلاری دئییب:
” ”قولچاق” فیلمینی گؤرمه‌میشم. آنجاق بیلدیگیمه گؤره اونو دیلینه گؤره فئستیوالا قبول ائتمه‌ییبلر. منجه فیلمین بدیعی ديَرینی نظره آلمادان اونو صیرف دیلینه گؤره فئستیوالا قبول ائتمه‌مه‌یین سببی سیاسیدیر بو ایسه دونیا سويّه‌‌لی بیر فئستیوالین ماهیّتینی سورغولاماغیمیزا سبب اولور. دئمک بو فئستیوالدا فیلملره قارشی دِموکراتیک داورانیش یوخدور. بو ایسه اؤزلویونده فئستیوالین سويّه‌‌سینی آشاغی سالیر. لاکین بئله گؤرونور کی اونلارا واجیب اولان فئستیوالین سويّه‌‌سی‌نین آشاغی دوشمه‌سی یوخ فئستیوالدا فارس دیلینده اولمایان فیلملرین ایشتیراکی‌نین قارشیسینی آلماقدیر. یعنی اونلارین سیاستلری‌نین اساسینی هانسی یوللا اولورسا اولسون فارس دومینانتلیغینی قوروماق تشکیل ائدیر.”
گونئیلی کارگردان علی حسن‌زاده “قولچاق” فیلمینه اولان عرقچی موناسیبتی تورکجه‌یه قارشی اولان قورخودان قایناقلاندیغینی بیلدیریب. داها سونرا او دئییب:
“دوشونوردوم کی، سینما ایله مشغول اولانلار تک‌دیل‌لیلیگین وحدت و یوکسه‌لیشین تملی اولدوغو حاقدا دوشونجه‌لردن کنار، داها اوستون و اینسانی سويّه‌‌یه مالیکدیرلر. عاغیلسیز و اوزاق گؤره بیلمه‌ینلر حؤکمرانلیقلارینی داوام ائتدیرمک اوچون باشقا وطنداشلاری‌نین دیللرینی کسیرلر. یوسفی‌نژاد هئچ واخت سیاستچی اولماییب و دئییل، اصلینده شووینیستلر تورکجه بیر صحیفه‌‌‌نین یازیلماسیندان، تورکجه بیر فیلمین چکیلمه‌سیندن نیگاراندیلار. چونکی تورکجه اولان بو اثرلر شووینیستلری و یا پهلویلر کیمی آلچاق، عرقچی عونصورلری ایفشا ائده بیلر . من هله سئوگیلی اصغرین فیلمینه باخمامیشام، آما شووینیزمه گؤره فئستیوالا قاتیلا بیلمه‌ین قولچاق فیلمی اونلارین یوخوسونو پوزاجاق بیر فئنومئن کیمی مئیدانا چیخاجاغینی وعد ائدیر.”
تبریزلی وکالیست مسعود امیرسپهر ایسه قولچاق فیلمی‌نینین فئستیوالا قبول ائدیلمه‌مه‌سی حاقیندا حاکیميت کولتور و مدنی فعالیییتلریمیزه مانع اولمامالیدیر، عکسینه اونلارا زمین یاراتمالیدیر دئییب. داها سونرا ایسه بونلاری علاوه ائدیب:
“ طبیعی کی بیز بیرینجی دفعه دئییل کی بئله بیر موناسیبت گؤروروک. 100 ایله یاخیندیر کی بیزده بئله‌دیر. سون زامانلار یاواش یاواش اویانیش باش وئریر و بیز ده مدنی یوللارلا اؤز مدنيّتیمیزی گؤستره‌جییک. بیز دوز و مدنی یوللارلا حاقلاریمیزی آلمالیییق. نئجه کی، “آتابای” فیلمینده بیزیم تورک ملّتیمیز اثبات ائتدی کی تورکجه اثرلرین آرخاسیندادیرلار. بو اونو گؤستریر کی بئله اثرلرین طرفدارلاری وار. منجه اینسانلارین بو دسته‌یینی گؤردوکدن سونرا بئله مانعلر یارادیرلار. آمّا بو گئرچکلیگی موطلق قبول ائتمه‌لیدیرلر کی ایراندا 30-40 میلیون تورک یاشاییر و اونلارین اساس مدنی حاقلاری اولمالیدیر. اونلار اؤز دیللرینده یازیب اوخومالیدیرلار. بونونلا یاناشی تورکلره اؤز مدنی فعالییتلرینی و اؤز کیملیکلری ایله باغلی فعالیّت گؤسترمه‌لری اوچون گرک آزاد شرایط یارادیلسین. “
اوزون چکن موباریزه‌دن سونرا جنوبی آذربایجانلیلار مستقل آذربایجان سینئماسینی قوروبلار. بو گون آذربایجانلی کارگردانلار طرفیندن آنا دیلیمیزده چکیلن فیلملر سینمالاردا آذربایجانلیلار طرفیندن چوخ بؤیوک دستکله ایزله‌نیلیر. ایرانین مستقل سینما تنقیدچیلری تورکجه چکیلن بو فیلملرین یوکسک بدیعی کئیفيّته مالیک اولدوغونو دفعه‌‌لرله وورغولاییبلار. مستقل آذربایجان سینماسی اوزون مدت داوام ائدن موباریزه‌نین نتیجه‌سیدیر. و باسقیلارا باخمایاراق بو فیلملره آذربایجانلیلار طرفیندن گؤستریلن قاییغی اونو گؤستریر کی مستقل آذربایجان سینماسی دایما ایره‌لیله‌ییب اکرانا یئنی اثرلر چیخاراجاق.
