«یونسکو»-نون عموم‌دونیا ارثی لیستینده اولان «تخت سلیمان» آرخئولوژی عابیده‌سی بو لیستدن چیخاریلا بیلر. تیکان‌تپه شهریندن ۴۵ کیلومتر اوزاقلیقدا اولان بو عابیده‌نین اطرافیندا آپاریلان قازینتی ایش‌لری کومپلئکسه جدی زیان ووروب.
دونیا اهمیتلی تاریخی کومپلئکسله قازینتی آپاریلان دمیر معدنی دئمک اولار کی یاناشیدیرلار. الده اولونان معلوماتا اساساً معدنده آپاریلان قازینتی ایش‌لری عابیده‌یه جدی زیان ووروب. بو ایسه گله‌جکده عابیده‌نین سیاهیدان چیخاریلماسی ایله نتیجه‌لنه بیلر.
«Karzar.net» سایتی‌نین وئردیگی معلوماتا اساساً معدنین وئردیگی زیانا گؤره جاوابده قوروم‌لارین موداخیله‌سینی طلب ائد‌ن بیر کامپانییا باشلادیلیب. بو کامپانییادا ایشتیراک ائد‌نلر حاضیردا اراضیده باش وئرن قازینتی‌لارین و عمومیتله او یاخینلیقدا معدنین یئرلشمه‌سینی تاریخی عابیده‌لرین قورونماسی ایله باغلی پرینسیپ‌لره ضد اولدوغونو قئید ائدیبلر.
تخت سلیمان نییه اهمیتلی‌دیر؟
گونئی آذربایجانین تاریخی عابیده‌لریندن بئشی یونسکو عموم‌دونیا ارثی سیاهیسیندادیر. بونلاردان بیری ده تخت سلیمان‌دیر. ۷ موختلیف ساحه‌نی احاطه ائد‌ن بو کومپلئکسین تاریخی ۲۷۰۰ ایلدیر. ایران تاریخچیلیگینده بو عابیده اساساً ساسانی‌لر ایمپئرییاسینا عایید ائدیلیر. لاکین آذربایجانلی تدقیاقاتچی‌لار بونلاری اساسسیز حساب ائدیرلر.
موناقیشه عابیده‌نین آدی ایله باشلاییر. آذربایجانلی تدقیقاتچی‌لارین دئدیکلرینه اساساً بو عابیده‌نین اصل آدی سوغورلو(ق)-دور. اونلار تخت سلیمان آدینین قوندارما آد اولدوغونو بیلدیره‌رک اونون هئچ بیر اساسی‌نین اولمادیغینی قئید ائدیرلر. سوغورلوق سؤزونون تورکجه سوغور/سیغیر سؤزوندن آلیندیغینی بیلدیریب، یازیلمیش تاریخی کیتاب‌لاردا دا اورانین آدینین بئله قئید اولوندوغونو دئییرلر.
«سوغور» تورکجه بیر نوع دووشان آدیدیر. بو دووشان‌لارین چوخ اولدوغو یئره ده «سوغورلوق» دئییلیر. عابیده‌نین کاشی دؤشه‌مه‌سینده بوللوجا دووشان شکیل‌لرینین اولماسی دا بو ادعایا ثبوت کیمی گؤرونور. تاریخی اثرلرده ده بورانین آدی «سوغورلوق» و یا «سقورلیق» کیمی قئید ائدیلیب.
ایران رسمی تاریخچیلیگی ایسه یونسکونون عموم‌دونیا ارثی کیمی قبول ائدیلمیش بو عابیده‌نی ساسانی‌لر دؤورونه عایید اولدوغونو ادعا ائدیر. بو ایسه باشقا بیر موناقیشه‌یه سبب اولور. رسمی تاریخچیلییه اساساً آذربایجاندا یئرله‌شن بو عابیده فارس مدنیتینه عایید حساب ائدیلیر. آذربایجانلی تدقیقاتچی‌لار ایسه بونونلا راضیلاشمیرلار. قازینتی‌لار نتیجه‌سینده سوغورلوغون ۲۷۰۰ ایل اول تیکیلدیگی ثبوت ائدیلیب. بو ایسه عابیده‌نین ساسانی‌لردن ۱۵۰۰ ایل اول ماننا دؤولتی‌نین دؤورونده تیکیلدیگینی ثبوت ائدیر.
بو بؤلگه‌نین هیجرتین ۷-جی یوز ایللیگینده ائلخانلی‌لاردان آباقاخانین یایلاغی اولدوغو بیلینیر. همین دؤورده ماراغا و زنجان شهرلری ده پایتخت سئچیلیبلر. ژورنالیست ایبراهیم ساوالان دئییر کی بو شهرلرین تیکان‌تپه‌نین یاخینلیغیندا اولماسی سوغورلوغون دا ائلخانلی‌لار دؤورونده واجیب مؤقعیه صاحب اولماسینی گؤستریر. لاکین ایران تاریخچی‌لری بونلارا باخمایاراق اورا ساختا کیملیک یاراتماغا چالیشیرلار.
آذربایجاندا اولان عابیده‌لری فارس مدنیتینه عایید ائتمک، اونلارین حقیقی کیملیگینی گیزلتمک اوّل‌لر ده ایران دؤولتی طرفیندن باش وئریب. عمومیتله ایران تاریخچیلیگی اؤلکه‌ده وار اولان بوتون تاریخی عابیده‌لری فارس سولاله‌لرینه عایید ائتمه‌یه چالیشیرلار. لاکین بو همیشه اوغورلو اولمور. یئرلی تدقیقاتچی‌لارین چالیشمالاری و علمی تدقیقاتین نتیجه‌سینده بو کیمی ساختالاشدیرما پلان‌لاری بعضا نتیجه‌سیز قالیر.
کامپانییا
گونئی آذربایجاندا جاوابده قوروم‌لارین تاریخی عابیده‌لرین قوروماقدا لاقئید یاناشمالاری زامان-زامان گونده‌مه گلیر. بوندان اوّل ده تاریخی و آرخئولوژی اهمیتی اولان تاریخی عابیده‌لرین آجیناجاقلی وضعیت‌لری حاقیندا خبرلر یاییلیب و آرتیق بیر عادته چئوریلیب.
دمیر معد‌نی‌نین سوغورلو(ق) تاریخی عابیده‌سی‌نین اراضیسینده فعالیت گؤستردیگی بیلینیر. «Yazeco.ir» سایتی‌نین وئردیگی معلوماتا اساساً بو معدن «سوغورلوق» اراضیسینده ۵ متر ائنینده ۱۰ کیلومتر یول چکیب. بونونلا دا آرخئولوژی اهمیته مالیک اولان بعضی قازینتی‌لار محو ائدیلیب. بونونلا یاناشی همین یولون یاخینلیغیندا یئرله‌شن تپه‌لر دا معدنین فعالیتی نتیجه‌سینده داغیدیلیب.
سؤزو گئدن دمیر معدنی تخمیناً بیر آی اؤنجه ایشه رسمی شکیلده باشلاییب. بو ایسه اونون جاوابده قوروم‌لاردان لازیمی ایجازه‌لری آلدیغینی ثبوت ائدیر. دونیا سوییه‌سینده واجیب مؤقعیه صاحب اولان بو کومپلئکسین قورونماماسی و جاوابده شخص‌لر و قوروم‌لارین لاقئیدلیگی یئرلی‌لر طرفیندن تنقید ائدیلیر. «Karzar.net» سایتیندا باشلایان کامپانییادا ایسه جاوابده قوروم‌لارین مسئله‌یه داخیل اولماسی طلب ائدیلیر.
