اورمو ایسلامی شوراسی‌نین صدر معاونی اورمودا اولان ۴۰۰ هکتارلیق تاریخی اراضی‌نین ۲۵۰ هکتارینین محو ائدیلدیگینی دئییب. تاریخی و معمارلیق دیرینی ایتیرمکده اولان بو اراضی اورمونون مرکزینده یئرله‌شیر. غربی آذربایجان‌دا عمومیلیکده قیدیاتا آلینمیش ۱۴۷۲ تاریخی عابده اولسا دا بو بؤلگه کیمی عابده‌لر اونودولوبلار.
مدنی میراث ایداره‌سی‌نین مودیری غربی آذربایجان ویلایتی‌نین تاریخی اثرلرینین داغیلماسینا سبب کیمی هم مالییه آزلیغینی هم ده طبیعتین منفی تأثیر گؤستردیگینی قید ائدیب. بوندان باشقا او، بو واختا قدر آیریلان بودجه‌نین چوخ آز عابده‌نین قورونماسینا صرف ائدیلدیگینی و ۴۰ عابده‌نین تعجیلی شکیلده برپا ائدیلمه‌لی اولدوغونو دئییب.
تعجیلی برپاسینا احتیاج اولان عابده‌لردن بیری ده اورمونون تاریخی بازاریدیر. صفوی‌لردن یادگار قالان بو بازار عصرلرله داغیدیجی تأثیرلره معروض قالیب. عابده‌نین داغیلماسینا اساساً بازارین عنعنوی کانالیزاسییا سیستمی‌نین(فاضلاب) داغیلماسی و اونون شهرین کانالیزاسییا سیستمینه قوشولماماسی ائله‌جه ده نمیشلیگین قارشیسی‌نین آلینماماسیدیر. بو ایسه بازارین دیوارلارینین داغیلماسینا سبب اولور.
تعجیلی تمیره احتیاجی اولان عابده‌لر هله‌کی گونوموزه قدر گلیب چاتیبلار. لاکین بیر چوخ عابده بوتونلوکله محو ائدیلیب و اونلاردان گونوموزه یالنیز بیر نئچه فوتو شکیل گلیب چاتیب.
تعجیلی تمیره احتیاجی اولان عابده‌لر هله‌کی گونوموزه قدر گلیب چاتیبلار. لاکین بیر چوخ عابده بوتونلوکله محو ائدیلیب و اونلاردان گونوموزه یالنیز بیر نئچه فوتو شکیل گلیب چاتیب.
یئددی قاپیلی تاریخی اورمو
تاریخی روایت‌لره گؤره اورمو شهرینین ۷ قاپیسی اولوب. بونلار شاه‌یوردو(یوردشاه)، توپراق قالا، هازاران، بازارباش، عسگرخان، بالوو و ارک قاپیلاریدیر. بونلاردان باشقا اورمودا بیر چوخ قدیم باغ ائولری ده تاریخی عابده کیمی قیده آلینیبلار. اونلاردان ان تانینمیشی ایمام‌قولو خان افشارین باغی اولان دلگشا باغی‌دیر. پهلوی‌لر دؤورونده باغ پادگانا چئوریله‌رک اؤز تاریخی اهمیتینی ایتیریب. سونرادان ایسه ایل‌لر کئچدیکجه اؤنملی مقیاسدا محو اولوب.
۷ قاپیلی اورمونون ایچینده یئرله‌شن عابده‌لره تاریخی بازار، خان‌لارین اقامتگاه‌لاری، باغ‌لار، اوچ گونبز(سویوممت) کیمی تاریخی عصرلر و تاریخی مسجیدلر یئرلشیردی. لاکین پهلوی‌لر دؤوروندن باشلایاراق بو تاریخی ائولر یا داغیدیلدیلار یا دا هانسی‌سا ایداره‌لره بینا کیمی وئریلدیلر. ایمام‌قولو خان افشارین باغی پادگانا چئوریلدیگی کیمی، دیگر تاریخی بینالار دا بانک، موزه، مکتب، بلدییه بینالاری کیمی ایستیفاده ائدیلدیلر. مثلاً حاضردا اورمو بازاری ایله جامی مسجیدی آراسیندا اولان تاریخی اراضی مصلا بالانسینا وئریلیب.
تاریخی ائولر یا داغیدیلدیلار یا دا هانسی‌سا ایداره‌لره بینا کیمی وئریلدیلر.
قاجار دؤورونو خاطیرلادان هر شئی داغیدیلمالیدیر
گونئی آذربایجان‌دا داغیدیلمیش تاریخی عابده‌لر اولدوقجا چوخ‌دور. بو تاریخی عابده‌لر اؤزلرینده آذربایجانین موختلیف دؤورلرینه عایید سیموول‌لاری قوروماقلان تاریخ بویو آذربایجانین نئجه اؤنملی مؤوقعه صاحب اولدوغونو دا اؤزونده عکس ائتدیریردیلر. لاکین تأسف کی، بو عابده‌لرین بیر چوخو سون ۱۰۰ ایلده یا محو اولوبلار یا دا چوخ جدی برپایا احتیاج‌لاری وار.
آذربایجان‌دا یئرله‌شن تاریخی عابده‌لرین مقصدیؤنلو شکیلده داغیدیلماسی اساساً پهلوی‌لر دؤورونده باش توتوب. رضا شاه پهلوی، قاجار دؤولتینه اولان نیفرتینی هئچ بیر زامان گیزلتمه‌میش و قاجارلار دؤورونده تیکیلمیش تاریخی بینالاری محو ائتمه‌یی اؤزونه بیر نوع بورج بیلمیشدیر. رضا شاه پهلوی‌نین حیات یولداشی تاج‌الملوک اونا بعضا بئله دیرلی عابده‌لرین داغیدیلماماسینی ایسته‌دیگینی دئسه ده رضا شاه، قاجار دؤورونو خاطیرلادان هر شئیی خالقین گؤزوندن اوزاق توتماق اوچون داغیدیلمالیدیر دئییرمیش.
رضا شاه پهلوی‌نین حیات یولداشی تاج‌الملوک اونا بعضا بئله دیرلی عابده‌لرین داغیدیلماماسینی ایسته‌دیگینی دئسه ده رضا شاه، قاجار دؤورونو خاطیرلادان هر شئیی خالقین گؤزوندن اوزاق توتماق اوچون داغیدیلمالیدیر دئییرمیش.
قاجارلار تورک سولاله‌سی‌دیر. پایتخت‌لری تهران اولسا دا بو دؤولتده آذربایجانین همیشه اؤزونه‌مخصوص یئری اولوب. بورادا ولیعهدین اقامتگاهی یئرله‌شیب بو ایسه آذربایجانین نئجه اهمیتلی اولدوغونون گؤستریجیسی‌دیر. لاکین پهلوی‌لر حاکمیته گلدیکدن سونرا آذربایجانین واجیبلیینه سون قویولور. بورادا تاریخی عابده‌لر محو ائدیلیر و یا ترک ائدیلیر.
۱۹۷۹-جو ایل اینقیلابیندان سونرا دا پهلوی‌لر دؤورونده‌کی کیمی گئنیش میقیاسلی اولماسا دا، آذربایجان‌داکی تاریخی عابده‌لرین داغیدیلماسی و یا قورونماماسی داوام ائدیر. اورمونون تاریخی حیصه‌سی ده همین داغیلیب گئدن مرکزلردن بیری‌دیر.
