آنچه که در جنگ اوکراین کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، مساله آب است. قبل از حمله روسیه به کریمه، ۸۵ درصد از آب آشامیدنی مورد نیاز شبه جزیره توسط اوکراین از طریق انتقال رودخانه دنیپر (Dnieper) به کانال کریمه شمالی تامین می‌شد.
کانال کریمه شمالی که در سال‌های ۱۹۶۱-۱۹۷۱تأسیس شد، از دریاچه سد کاهوسکویه Kahovskoye در اوکراین تا شهر کرچ در کریمه امتداد دارد. این کانال با طول ۴۰۲ کیلومتر، ۳۰۰ متر مکعب آب در ثانیه تامین می کند.
پسا اشغال آبی:
پس از اشغال کریمه توسط روسیه در فوریه تا مارس ۲۰۱۴، تامین آب از کانال متوقف شد. دولت اشغالگر روسیه در تلاش است تا مشکل آب را از طریق منابع زیرزمینی حل کند. در بسیاری از شهرک‌ها حفر چاه آب آغاز شده است. اما این وضعیت منجر به شور شدن خاک کریمه می‌شود.
گزارش شده است که برای حل مشکل آب در کریمه که با دستور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه اشغال شده بود، یک کارخانه آب شیرین کن در شبه جزیره ساخته می‌شود. در دسامبر ۲۰۲۰، دولت به اصطلاح خودمختار کریمه اعلام کرد که مقدمات ساخت کارخانه آب شیرین کن دریایی را در منطقه ساک آغاز شده است.واسیل بودنار در گفتگو با خبرگزاری آپوستروف اظهار داشت که خطرات احتمالی حمله روسیه به اوکراین را پیش‌بینی می‌کنند و گفت: «البته کارشناسان نظامی می‌دانند که تهدید کریمه چقدر واقعی است. در اینجا ما باید پتانسیل ناوگان دریای سیاه روسیه را در نظر بگیریم، که این فرصت را دارد تا عملیات فرود را در سراسر سواحل دریای سیاه انجام دهد. من فکر نمی‌کنم روسیه از برنامه‌های خود برای باز کردن کریدور زمینی به کریمه، شاید حتی ترانس‌نیستریا، دست کشیده باشد. به خصوص با توجه به این که آب کریمه روز به روز در حال کاهش است… همچنین هیچ کس تهدید نظامی دونباس را از سر راه خود برنگردانده است.در جولای سال ۲۰۱۶ میلادی، مدیر موسسه دولتی هیدرولوژی روسیه ولادیمیر گئورگیفسکی در بیانیه خود در روزنامه وزگلیاد گفت: “مسئله تامین آب کریمه کاملاً پیچیده است. روش‌های مختلفی برای حل مشکل آب در کریمه استفاده می‌شود. به عنوان مثال ممکن است استفاده از آن باشد. اما در کریمه، این منابع وجود ندارد “این منبع ممکن است حداقل برای آب آشامیدنی کافی باشد.”کانال کریمه شمالی که تقریباً ۴۰۰ کیلومتر طول دارد، آب آشامیدنی، خانگی و آبیاری بسیاری از سدها و آبادی‌های شبه جزیره را تامین می‌کرد، همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌شود جمعیت کریمه قبل از اشغال روسیه ۲.۳ میلیون نفر تخمین می‌شود. پس از الحاق روسیه، حد،د ۱۶۰ هزاز نفر از روسیه و مناطق اشغالی دونتسک و لوهانسک در شبه جزیره ساکن شدند و بسیاری از ساکنان اصلی کریمه بویژه تاتارهای کریمه مجبور به جلای وطن شدند.در سال ۲۰۲۰، جمعیت شبه جزیره کریمه تقریباً ۳ میلیون نفر تخمین زده شده که از این تعداد نزدیک به ۶۵۰ هزار نفر در اسناد سرشماری لحاظ نشده‌اند. تخمین زده می‌شود که حدود ۸۰ هزار نفر از این افراد مهاجر، نظامی باشند. استمرار دوره‌های خشکسالی و افزایش جمعیت در سال‌های اخیر باعث شده است که کمبود آب افزایش یافته و مساله تامین آب شرب به خطر بیفتد. همین مساله باعث افزایش تنش هیدروپلیتیکی بین روسیه و اوکراین بر سر تامین آب از کانال کریمه شمالی شده است. دولت اشغالی کریمه چندین سال هست که با تاکید بر چندین پروژه نامشخص من جمله باردار کردن ابرها و یا انتقال آب از شرق روسیه به این منطقه می‌خواهد این معضل را حل کند، لیکن تا کنون موفق به چنین امری نشده است. دولت اوکراین هم در راستای عدم تامین آب شرب مناطق اشغالی مانع از ورود آب به کریمه شده و تا مدت‌ها قبل از جنگ مذاکرات بسیاری با روس‌ها جهت حل این مشکل انجام شده بود که البته نتیجه‌ای در بر نداشته است.
وضعیت بحرانی کنونی آب در کریمه اشغالی:
حجم کل ذخیره و پتانسیل آب سدهای چهارده گانه کریمه که از رودخانه‌های طبیعی تغذیه می‌شوند نزدیک به ۱۸۸ میلیون مترمکعب است. جدای از اینها، ۸ سد و بند با حجم کل ذخیره سازی ۱۴۶ میلیون مترمکعب آب شرب در کریمه وجود دارد که این ساختارها نیز از کانال آبی کریمه شمالی تغذیه می‌شوند. پتانسیل آبی سالانه کریمه بین ۴۳۰ میلیون مترمکعب تا ۹۳۰ میلیون مترمکعب متغیر است. کل مصرف سالانه آب کریمه تقریباً ۱.۴ میلیارد متر مکعب است. تصور کنید پس از قطع آب کانال شمالی چه مشکل شدیدی در بث شهری و روستایی این شبه جزیره ایجاد شده است.قرار بود سالانه یک میلیارد متر مکعب آب از کانال کریمه شمالی برداشت شود. پس از قطع شدن آب کانال کریمه شمالی، به ویژه پس از سال ۲۰۱۸، جستجو برای راه‌حل‌های جایگزین به دلیل منابع ناکافی آب در شبه جزیره آغاز شد. پس از اشغال شبه جزیره کریمه توسط روسیه، سعی شد آب مورد نیاز شبه جزیره از دریاچه‌های طبیعی کوچک و آب‌های زیرزمینی تامین شود، اما برداشت بیش از حد از چاه‌ها باعث شد که سفره‌های زیرزمینی با آب شور مخلوط شده و کیفیت آب استخراجی به ویژه در نواحی ساحلی به مرور بدتر و شورتر شود.بنا بر گزارش برخی از نشریات محلی ، ۱۳۰ هزار هکتار زمین زیر کشت در سال ۲۰۱۳ به دلیل قطع آب به ۱۴۰۰۰ هکتار زمین زیر کشت در سال ۲۰۱۷ کاهش پیدا کرده بود. در سال ۲۰۲۱ فقط سه کانال آب به مدت سه الی پنج ساعت توانست به این اراضی تقریبا قابل کشت آب برساند.
آغاز پایان:
نیکولای شادرین، عضو شورای تخصصی هیدروبیولوژی و اکولوژی آکادمی علوم روسیه و ویکتور تاراسنکو، رئیس شعبه کریمه آکادمی علوم روسیه گفتند که پروژه‌ها پیشروی دولت اشغالگر برای حل مشکل آب کریمه به اندازه کافی توسعه نیافته است. کارشناسان در گفتگو با سایت خبری نوایا گازتا با اشاره به اینکه کریمه ممکن است در آینده نزدیک کاملاً بدون آب باشد، پیشنهاد کردند که دولت اشغالی کریمه ابتدا باید از منابع آبی موجود در شبه جزیره به میزان کم استفاده کند و سپس با اوکراین بر سر این موضوع گفتگو کند. علاوه بر این، کارشناسان ادعا کردند که دولت اشغالگر روسیه به جای حل مشکل آب، پولی را که کرملین ارائه کرده بود، حیف و میل کرده است.در راستای همین مشکلات سال ۲۰۱۶ نیویورک تایمز گزارش داد که مقامات بلندپایه آمریکایی ابراز نگرانی کرده‌اند که تأمین آب کریمه و روس‌ها، می‌تواند هدف حمله احتمالی روسیه به اوکراین باشد.جدای از بهانه‌های روسیه برای اشغال اوکراین، یکی از موارد حساسی که به ان پرداخته نمی‌شود، حل مشکل آب کریمه، الحاق دونباس به این منطقه و کنترل کانال آب کریمه شمالی با تسلط بر خرسون بود. روس‌ها علیرغم اینکه می‌دانستند که اروپا و ناتو علیه مواضع توسعه‌طلبانه آن‌ها مقاومت سختی خواهند کرد ولیکن تامین امنیت آب را بر این موارد به نوعی ارجح‌تر دیدند. با اشغال خرسون توسط روسیه، این پیش‌بینی تقریبا منطقی به نظر رسید.کارشناس نظامی دکتر جک واتلینگ توجه را به موقعیت استراتژیک خرسون در رودخانه دنیستر که اوکراین را به دو نیم می‌کند جلب می‌کند. واتلینگ گفت؟ “از آنجایی که روس‌ها شروع به تصرف این شهرهای کلیدی در دنیستر می‌کنند، می‌توانند مانع از عرضه تدارکات از غرب به واحدهای ارتش اوکراین که در اطراف دونباس [شرق] می‌جنگند، ببندند. روسیه تدارکات اوکراینی‌ها را نابود خواهد کرد.”.اما آنچه که او فراموش می‌کند، اهمیت منطقه خرسون برای امنیت آبی کریمه است، روس‌ها با سابوتاژ در سدها و سیستم‌های آبرسانی بروی رودخانه دنیپر جدای از آسودگی آبی، سبب کم آبی در بخش مرکزی اوکراین نیز خواهند شد و یا قصد این امر را دارند. کاهش دسترسی اوکراین به منابع آبی سبب کاهش کشت غلات و گندم در این کشور که یکی از تامین‌کنندگان بزرگ غلات است خواهد شد و این رکورد هم از لحاظ نرخی و هم غذایی بسیاری از کشورها را نیز دچار مشکل خواهد کرد.
نتیجه بی‌آبی :
علی رغم اینکه بحران آب کریمه و جنگ هیدروپلیتیک در این منطقه در حاشیه اشغالگری قرار می‌گیرد، اما اماره‌های قبل جنگ خود نشان از حساسیت مسکو جهت اشغالگری با این هدف را نیز نشان می‌دهد. روس‌ها در اوستیا با تلاش بر کنترل حوزه آبی رودخانه ترک، آدرون در سوریه به کنترل آبریز میانی دجله و فرات و با تحریک اتیوپی در مورد سدسازی بر روی نیل به نوعی جدای از بحث انرژی، سیاست‌های توسعه‌طلبانه خود با محوریت آب را بارزتر کرده‌اند. با این اوصاف در حال ورود به دوره‌ای هستیم که اهمیت ژئوپلیتیک در جهان بیش از پیش افزایش خواهد یافت. ژئوپلیتیک جدید آب و غذا ممکن است به عنوان تهدیدهای جدی امنیت ملی برای بسیاری از کشورها ظاهر شود. بازنگری در تصورات تهدیدی در این مناطق با توجه به شرایط جدید مفید خواهد بود. زیرا استعمارگران امروزه به جای معادن زیرزمینی و خاک بیشتر به فکر آب و امنیت غذایی هستند، موردی که اگر اوکراین در مقابل آن مقاومت نکند این توسعه طلبی‌ها منطقه را به بیابانی بدتر از نتایج حمله اتمی تبدیل می‌کند، یعنی چرنوبیل دومی که شاید قابل بازگشت نباشد.
