یوک ماشینلاری ایله گتیریلن بوغدا ایراقین اربیل شهرینده ۲۹مای ۲۰۲۲-جی ایلده آنبارلاردا ساخلانیلیر. ایراق کورد رئگیونال رهبرلیگی (ایکرگ) روسیانین یاراتدیغی ارزاق تهلوکه‌‌‌سیزلیگی بؤحرانی سببی ایله فئرمئرلرین الینده‌کی بوتون بوغدانی آلماغی هدفله‌ییر.
احسان محمد احمد-آنادولو آژانسی
دونیانین قیدا سیستمی ۳سببدن چؤکور: ایقلیم ديَیشیکلیگیندن بوغولور، کووید-۱۹پاندئمییاسیندان سارسیلیر و ساواش قاسیرغاسیندان اذيیت چکیر.
بمت-نین ارزاق و کند تصرروفاتی تشکیلاتینا گؤره اییون آیی ارزاق قیمتلری شاخصی سون ۱۸آیدا حئیرت آمیز درجه‌‌‌ده ۵۰% آرتیب. ان بؤیوک و ان سون موناقیشه، اوکراینانین ایشغالی، اوکراینا و روسیادان تاخیل(آرپا- بوغدا و باشقا دنلی بیتکیلر) و گوبره(کود) ایستحصالی و ایخراجینی جددی شکیلده محدودلاشدیردی، چؤرک، یاغ کیمی اساس محصوللارین قیمتینی آرتیردی و یوخسوللارین حیات سويبه‌‌سینه جددی ضربه ووردو.
ایقلیم‌له باغلی ایقلیم ديَیشیکلیگی اوزره حؤکومتلرآراسی پانئلین سون حِساباتیندا مئیوه و تروز (گویرتی) کیمی قیدا ماده‌‌لری ایله زنگین قیدالاردا محصولدارلیغین اهميیتلی درجه‌‌‌ده آزالاجاغی، دویو و بوغدا کیمی اساس قیدالارین قیدالاندیریجی مضمونونون آزالماسی و آغیر هاوا شرایطی سببیندن تداروک زنجیرلری‌نین پوزولماسی ریسکی‌نین آرتاجاغی قناعتینه گلینیر. قیدالانما کئیفيیتی پیسلشه‌جک.
بمت، کووید-۱۹سببی ایله ۲۰۲۱-۲۰۲۰-جی ایللر آراسیندا داها ۱۱۸ میلیون اینسانین اوزون مددتلی آج اولدوغونو حِسابلاییر، بو سرعتلی یوکسلمه‌نین اساس سببلری کووید-۱۹، ایشچی چاتیشمازلیغی، گلیر آزالماسی و تداروک زنجیری اوغورسوزلوقلاریدیر.
اوسلوداکی صولح آراشدیرمالاری اینستیتوتو، دؤولت اساسلی سلاحلی قارشیدورمانین اوکراینا ایشغالیندان اؤنجه هئچ بو قدر یوکسک اولمادیغینی سؤیله‌ییر. طبیعتله علاقه‌‌‌لی سارسینتیلار اوچون منظره او قدر ده یاخشی دئییل – بمت حِساباتیندا قلوبال میقیاسدا قوراقلیق و داشقین کیمی شوکلارین سایی‌نین 21-جی عصرده اهميیتلی درجه‌‌‌ده آرتدیغینی و یوکسک اولاراق قالدیغینی بیلدیریر.
بو سارسینتیلار و بؤحرانلار قیدا سیستملریمیزین کؤورکلیگینی گؤستریر و اونلاری شوکلارا داها داواملی ائتمک ضرورتی ایله باغلی اساس هیجان سیقنالیدیر.
لاکین دایمی و تاریخاً یوکسک سويیه‌‌لی سارسینتیلارا باخمایاراق، قیدا سیستملریمیز داها آز دایانیقلی اولور: کند تصرروفاتیندا ایستیفاده اولونان اِنِرژی احتیییاتلاری؛ قیدا و کند تصرروفاتیندا بیوموختلیف‌لیک؛ اساس ایخراج ائدن رئگیونلاردا یئتیشدیریلن محصوللارین موختلیفلیگی؛ و همچینین یئمک رئژیمی‌نین چئشیتلیلیگی یا ثابتدیر یا دا آزالیر.
بونو دوزلتمه‌یین آچاری چئشیدلندیرمک، چئشیدلندیرمک، چئشیدلندیرمک، چئشیدلندیرمکدیر.
کند تصرروفاتی‌نین ایستیفاده ائتدیگی اِنِرژینی چئشیدلندیرین. بیم-این معلوماتلاری گؤستریر کی، کند تصرروفاتیندا اِنِرژی ایستیفاده‌سیندن یارانان ایستی‌خانا گاز (گازهای گلخانه‌ای)ائمیسسییالاری گئتدیکجه چوخالیر: ایلک ۳ اِنِرژی منبعی ۱۹۹۰-جی ایلده ۷۸%، ۲۰۱۹-جو ایلده ایسه ۸۷% تشکیل ائدیب. ایلک ایکی اِنِرژی منبعی اوچون کونسئنتراسییانین آرتماسی داها دا دقتی چکیر : ۱۹۹۰-جی ایلده‌کی ۶۲%-دن ۲۰۱۹-جو ایلده‌کی ۷۹%-ه قدر.
ارزاق و کند تصرروفاتیندا بیوموختلیفلیگین ایتگیسینی برپا ائدین. بمت بیلدیریر کی، قیدا اوچون بئجریلن ۶۰۰۰بیتکی نؤووندن یالنیز ۹-او عومومی محصول ایستحصالی‌نین ۶۶%-نی تشکیل ائدیر. بمت-نین قیدا و کند تصرروفاتی اوچون دونیانین بیوموختلیفلیگی‌نین وضعيیتی ایله باغلی سون قیمتلندیرمه‌سی بئله نتیجه‌یه گلیر کی، ایشلر یاخشیلاشمادان اوول داها دا پیسلشه‌جک: «گئنئتیک، نؤوع و ائکوسیستئم سويیه‌‌لرینده قیدا و کند تصرروفاتی اوچون بیوموخته‌لیفلیگین بیر چوخ اساس کومپونئنتلری تنزلده‌دیر.» عینی کوماندانین علاقه‌‌‌لی تحلیلی قئید ائدیر کی، «بیر چوخ اهلی‌لشدیریلمیش مال-قارا جینسلری و محصول نؤولری، ائله‌جه ده اهلی‌لشدیریلمیش نؤوعلرین بیر چوخ وحشی قوهوملاری نسلی کسیلمک تهلوکه‌‌‌سی آلتیندادیر».
اساس ایخراجاتچی اؤلکلرده یئتیشدیریلن قیدا نؤولرینی چئشیدلندیرین. اهميیتلی سون تحلیللرین گؤستردیگی کیمی، اساس ایخراجاتچی اؤلکلر اؤز قیدا ایستحصال سیستملرینی گئتدیکجه بیر نئچه امته محصولو (کالایی- تجاری محصول) اوزره ایختیصاصلاشدیریبلار. مثلا، آرگئنتینا، برازیلییا، ایندونئزییا، مالازییا و آبش-دا بیر نئچه امته بیتکیسی (سویا، پالما، شکر قامیشی) اوزره ایختیصاصلاشدیریلمیش ایستحصال وار.
قیدالانمانی چئشیدلندیرین. اؤلکلرده مؤوجود قیدالار چئشیدلندیریلمیشدیر، لاکین قیدالانمایا ان حساس اولان کؤرپه‌لر و کیچیک اوشاقلار اوچون چوخ آشاغی قیدا چئشیدلیگی وار و سون ۱۰ ایلده بو، دئمک اولار کی، آرتماییب. یونیسیف بیلدیریر کی، ۵۰ آشاغی گلیرلی اؤلکه‌ده مینیموم قیدا موختلیفلیگینه نایل اولان کؤرپه‌لرین و گنج اوشاقلارین فاییزی سون ۱۰ ایلده ۲۱%-دن ۲۴%-ه یوکسه‌لیب. لاکین اؤلکلر آراسیندا قیدالار گئتدیکجه داها قربلیلشیر ، داها یوکسک سويیه‌‌ده پییلنمه و دیابئت و هیپئرتونییا کیمی خسته‌لیکلر یارادیر.
بو جریانین هر بیرینی ديَیشدیرمک اوچون لازیم اولان سیاستلر بورایا سیغمایاجاق قدر چوخ سایدادیر، لاکین اونلار مؤوجوددور و تاثیرلی‌دیر. اونلاری حرکته گتیره‌جک ایلک شی سیاستچیلرین قیدا سیستملرینی چئشیدلندیرمک احتیاجینی درک ائتمه‌لریدیر. بیر چوخ اؤلکلرده قیدا سیستمی‌نین دایانیقلی اولماسی «اولمالیدیر» دئییل، «اولسا یاخشی اولار» کیمی قبول ائدیلیر. توربولئنتلیگین(دولاشیقلیغین) گئتدیکجه نورمایا چئوریلدیگی بیر دونیادا چئشیدلندیرمه سیاستچیلر و سارسینتیلارا مغروزض قالانلار اوچون(یوخسوللار، آجلار و کؤچکونلر) سون سیغورتا سیاستیدیر.
قایناق: TIME
ترجومه: اتک‌یازی
