۲۰۱۷جی ایل اوکتیابرین ۳۰دا The Newyorker سایتیندا درج اولونان بو مقاله، اتک‌یازی ترجمه قوروپو طرفیندن آذربایجان تورکجه‌سینه ترجمه ائدیلیب.
اورهان پاموک بو آی یئنیدن نشر اولونان «ایستانبول: خاطیره‌لر و شهر» آدلی خاطیره کیتابیندا اعتراف ائدیر: «بیر گؤزو همیشه غربده اولان بوتون دیگر ایستانبول یازیچی‌لاری کیمی، من ده بعضا چاشقینلیق ایچینده یاشاییرام». پاموک ایضاح ائدیر کی، چاشقینلیغین کؤکو اون دوققوزونجو ایگیرمینجی ایل‌لرده، عثمانلی ایمپئرییاسی‌نین داغیلدیغی، تورکییه رئسپوبلیکاسی‌نین دوغولدوغو و پرئزیدئنت مصطفی کمال آتاتورکون اؤلکه‌نی فرمانلا مدرنلشدیردیگی اون‌ایللییه دایانیر. آتاتورکون اصلاحات‌لاری نتیجه‌سینده دؤولت دونیویلشدی؛ الیفبا لاتینلاشدیریلدی؛ تقویم میلادی تقویمینه دؤندو؛ فس(فینه) تاخماق قاداغان اولدو.
پاموکون فیکرینجه، بو دؤورون تورک ائلیتی عثمانلی کئچمیشینی قویوب غربه مئیللی گله‌جه‌یه قدم قویما یاریشیندا گله‌جک نسیل‌لری بوراخمایاجاق بیر سهوه یول وئردیلر: «اونلار شرقله غربین ارگانیک بیرلشمه‌سی اولاجاق بیر ایستانبول مدنیتی یاراتماغا چالیشمادیلار.» ۲۰۰۵-جی ایلده پاریس رئویویا وئردیگی موصاحیبه‌سینده دئدیگی کیمی، «اونلار شرق و غربه عایید اشیالاری بیر یئره توپلادیلار.»
لایوس، روستم یوخسا آتاتورک
پاموک اوزون مدتدیر کی اؤز بدیعی اثرلرینده، تورکییه‌نین مدرنلشمه‌سی و غربلشمه‌سی ایله باغلی ناراحاتلیقلارینی دیله گتیریر. اونون «قیرمیزی ساچلی قادین» آدلی یئنی رومانی پاموکون شرق و غربین باش میف‌لری حساب ائتدیگی افسانه‌لری بیر آرایا گتیریر: فردوسی‌نین فارس ائپوسو «شاهنامه» و سوفوکلون «کرال ادیپ» فاجعه‌سی. بو ایکیسی بیر-بیرینین ترسیدیر. «ادیپ»-ده اوغول آتاسینی اؤلدورور؛ «شاهنامه» حئکایه‌لرینین بیرینده ایسه آتا اوغلونو اؤلدورور. اما پاموک “قیرمیزی ساچلی قادین”-دا آدی آچیقلانماسا دا کیتابین اوستونده دوردوغو باشقا بیر آتا ایله مشغول گؤرونور: آتاتورک، حرفی معنادا “تورک‌لرین آتاسی”. بو رومان، آتاتورکون اصلاحات‌لاریندان تخمیناً بیر عصر سونرا بو اصلاحات‌لاری قیمتلندیریر و تورکییه‌نین دونیوی ایده‌آل‌لاریندان اوزاقلاشدیغی بیر واختدا، کیتاب بیر اؤلکه‌نین سیاسی آتاسی ایله گئتدیکجه داها دا قاریشیق وضعیته گلن موناسیبت‌لرینی تصویر ائدیر.
پاموک بو حئکایه‌نی سؤیله‌مک اوچون تورکییه‌ده ۱۹۸۰-جی ایل حربی چئوریلیشیندن سونرا تک بیر حیات یولونو ایزله‌ییر. «قیرمیزی ساچلی قادین» رومانی باشلایاندا ایستانبولدا یاشایان یئنی‌یئتمه جئم چئلیکین طالعیندن بحث ائدیر. اؤز آتاسی چئوریلیشدن سونرا سیاسی باخیشینا گؤره حبس اولوندو، لاکین بو مدت عرضینده جئمین باخیش‌لاری صرف داخیلی‌دیر(سوسیال دئییل). او، رومانین ایلک سطرینده «من یازیچی اولماق ایسته‌ییردیم» دئییر. جئم کیتاب ماغازاسیندا ایشله‌ییر و آناسی ایله بیرلیکده یاشاییر – آتاسی حبسدن چیخاندان سونرا دا اورتالیقدا یوخدور – و فرویدون یازی‌لاریندان عمله گلن بیر آنتولوژیده “کرال ادیپ”-ین خلاصه‌سینه راستلاشیر. «ادیپ» تئزلیکله اونون حیاتینی دییشیر و (حیاتی) بیر درام اثرینه بنزه‌ییر.
مکتب اوچون پول تاپماغا احتیاج دویدوغوندان، اؤلکه‌نین اطراف بؤلگه‌سینده داها یاخشی معاشلی، لاکین یوروجو بیر ایش تاپیر و بورادا گون عرضینده قویو قازان ایشچییه کؤمک ائدیر. گئجه‌لر اؤنگؤرن قصبه‌سینده گزیر و رومانین آدینداکی قیرمیزی ساچلی قادینی اورادا گؤرور. او، سیار تئاتر قروپونون عضوودور و جئم اوستاسی‌نین ایسته‌یینه ضید اولاراق اونلارین اخلاق اویونلارینا قاتیلیر.
قویودا باش وئر‌ن قضادان سونرا جئم احتیاطسیزلیغی‌نین قویو قازان شخصین اؤلومونه سبب اولدوغونا اینانیر و بو حادیثه‌ده مسئولیت داشییاجاغیندان قورخور. حادیثه یئریندن قاچماق و یا اوردا قالماق باره‌سینده قرارسیزلیقدان عصبیله‌شه‌رک «ادیپ»-دن آشاغیداکی حیکمتی گؤتورور: «بیر حئکایه‌نی و بیر پیغمبرلیگی تکذیب ائتمه‌یه جهد ائد‌ن ادیپ اؤز آتاسینی اؤلدوردو. . . بئله‌لیکله، باشا دوشدوم کی اگر هامی کیمی «نورمال، عادی» بیر حیات یاشاماق ایسته‌ییرمسه، ادیپین ائتدیکلرینین عکسینی ائتمه‌لی و پیس هئچ نه اولمامیش کیمی داورانمالییام».
رومان بو شکیلده داوام ائدیر – هر بیر آردیجیل سوژئت اینکیشافیندا ایکی مدنیت میفینه صداقتله، اوستو اؤرتولو ده اولسا سلام وئریر. اورتا یاشدا جئم یازیچی اولمامیش، لاکین «شاهنامه»-ده هلاک اولموش سؤهرابین آدینی داشییان تیکینتی شیرکتی قورموشدور. او، کالج سئوگیلیسی ایله ائوله‌نیب و وارلی اولوب. اما تقصیر حیسی اونون روحونو یئییب بیتیرمه‌یه داوام ائدیر. او، حیاتینی ترجومه ائتمه‌لی بیر سیرا نیشانه‌لر کیمی گؤرمه‌یه باشلاییر و هر بیر نیشانه اونو حقیقتله حئسابلاشماغا مجبور ائدیر؛ ترک ائد‌ن آتا (گئرچک آتاسی)، (یوکسک احتیماللا) اؤلدورموش اولدوغو آتا فیقورو (اوستاسی) و هله ده اولا بیله‌جه‌یی آتا (اؤز اؤولادینین آتاسی).
بؤیوک بیر مدنیتین یانمیش تورپاق‌لاری اوزه‌رینده
بیر آخشام تهراندا بیر مجلیسده ایشتیراک ائدیر، سانکی ایش اوچون گئدیب. همین مجلیسده دیواردا «شاهنامه»-دن بیر صحنه‌نی عکس ائتدیرن مینیاتور گؤرور. مینیاتور روستمین یئنیجه اؤلدوردویو اوغلو سؤهرابی قوجاغینا آلدیغین صحنه‌نی گؤستریر. بیر آز سرخوش اولان جئم، موعاصیرلشمه آختاریشیندا تورکییه شرقه باخسایدی بو گون(وضعیتی) نئجه اولا بیلردی دئیه دوشونمه‌یه باشلاییر. «تورکییه‌ده بیز غربه اوز توتان کیمی ایرانلا باغلی هر شئیی اونوتموشدوق» دئیه گیلئیله‌نیر. «ایرانلی‌لار (یازیچی فارس‌لاری قصد ائدیر) بیز تورک‌لر کیمی غربله‌شیب کؤهنه شاعیرلریمیزی و افسانه‌لریمیزی اونودان دئییللر. اونلار هئچ واخت اونوتمازلار، خصوصاً ده شاعیرلرینی.»
پاموک بو سطیرلری ایله سانکی آوروپا موعاصیرلیگینه قوووشماق اوچون تورکییه‌ده عثمانلی قالیق‌لارینی بیر کنارا آتمیش کوسموپولیت تورک‌لرین نسیل‌لرینی تحقیر ائدیر. پاموک خاطیراتیندا بو پروسئس اوچون موکمل مئتافورا تاپیر: عثمانلی دؤورونه عایید تاختادان تیکیلمیش مالیکانه‌لرین و یا یالی‌لارین بوغازایچی بویونجا کورطبعیی اولاراق آلوولانمالاری. بو یانان عمارت‌لر پاموک نسلی اوچون «ایستانبولو بیر غرب شهرینین سولغون، کاسیب، ایکینجی درجه‌لی بیر ایمیتاسییایا(بدله، تقلید ائدیله‌رک دوزه‌لن) چئویرمک هوسیمیز ایستیقامتینده، میراث آلماغا لاییقسیز و یا حاضیر اولمادیغیمیز بؤیوک بیر مدنیتین و بؤیوک بیر سیویلیزاسییانین سون ایزلرینین قفیل محو ائدیلمه‌سینی» سیموولیزه ائدیردی.
میف‌لر تکرار یاشانیر
جئمین حیاتی بویو ایستانبول اهالیسی چوخالیر و اونون آتا قاتیللیگی و اؤولاد قاتیللیگی حئکایه‌لرینه اولان ماراغی هارداسا بیر مبتلالیغا چئوریلیر. ائولیلیگیندن اؤولادی اولمادیغی اوچون سوفوکل و فیردوسی‌نین اثرلرینین ایزینی گوستاو مورونون رسم‌لرینده، پیر پائولو پازولینی‌نین فیلمینده و «شاهنامه»نین ال‌یازمالاریندا آختارماق اوچون واختی وار. او اؤز-اؤزونه دئییر: «اگر من بو اوجسوز-بوجاقسیز حئکایه‌لر دنیزینی آراشدیرماغا داوام ائتسم، نهایت اؤز حیاتیمین تاپماجاسینی حل ائدیب دینج ساحل‌لره چیخا بیلرم». پاموکون بیر چوخ اوبرازی کیمی جئم ده صنعتی(هنری) حیاتدان آییرا بیلمیر.
سوفوکل و فیردوسی‌نین فاجیعه‌وی قهرمان‌لارینین باشینا گلن طالع‌لری جانلاندیران «قیرمیزی ساچلی قادین»-دا ایکی ایفراط احوال-روحییه حؤکم سورور: سوکونت و بومبا. رومان سون فصیل‌لرینده داها ثابت بیر تئمپله داوام ائدیر. سئرحات آدلی یئنی پئرسوناژ میدانا چیخیر. او، دیندار بیر موسلماندیر و واختینی آنادان اولدوغو ائله‌جه ده جئمین تیکینتی شیرکتی‌نین فعالیت گؤستردیگی اؤنگؤرنده دینی شئعیرلر یازاراق کئچیریر. سئرحات، شیرکتین شهرده ائتدیگی تقدیماتدان سونرا جئمله تانیش اولور و اوندان خوشو گلمیر؛ جئم، ایستانبولدان گلن غربچی و اؤلکه‌نین سیاسی دینامیکاسینی یاخشی آنلامایان بیری کیمی گؤرونور. سئرحات، اؤمرونو بوتون سیویلیزاسییالاری کؤهنه حئکایه‌لره تطبیق ائده‌رک کئچیرن جئمه: «من ساغ-سول، دیندار و یا موعاصیر کیمی یالانچی ایکیلیک‌لره قاپیلمایاجاغام» دئییر.
اردوغان کیمدیر کی، آتاتورکون اوغلوندان باشقا
سئرحات پاموکون یازیلاریندا نادیر گؤرونن بیر کاراکتئر تیپیدیر: گنج موحافیظه‌کار. او، تورکییه‌نین چاغداش ساغا دؤنمک مئیلی‌نین سیموولودور. عینی زاماندا او بو ایلین اولینده (2017-جی) سئچیجی ساختاکارلیغی ایدعالاری ایله موشایعت اولونان رفراندومدا اینانیلماز پرئزیدئنت صلاحیت‌لرینی اله کئچیرمیش پرئزیدئنت رجب طییب اردوغانین سیاستینی دستکله‌یه‌جک بیر میللتچی‌دیر.
اون دوققوزونجو ایگیرمینجی ایل‌لرده آتاتورک طرفیندن بیر کنارا قویولان، لاکین اردوغانین دستکله‌دیگی دینی، نئو-عثمانلی باخیشی یوکسه‌لیر. بو باخیش تکجه سئرحات کیمی رادیکال‌لار طرفیندن دئییل، هم ده تورکییه کندلرینین دیندار ساکین‌لری طرفیندن ده دستکله‌نیر. سئرحات اورتایا چیخاندا رومانین جان‌وئریجی ایدئیاسی نهایت آیدین اولور. «قیرمیزی ساچلی قادین» تورکییه‌نین سیاسی وضعیتینی میف دیلی ایله اؤرت-باسدیر ائده‌رک، قدیم ادیپ و لایوس، سؤهراب و روستم جوتلویونون ایندیکی واختدا دوستلوق ائده بیله‌جه‌یینی گؤستریر. آخی اردوغان کیمدیر کی، آتاتورکون اوغلوندان باشقا؟
