دونیا شؤهرتلی یازیچی سلمان رشدی مردادین ۲۱-ده نیویورک شهرینده کئچیریلن بیر کنفرانسدا بیچاقلاندی. بونونلا دا اونون ۱۳۶۷-جو ایلده یازدیغی «شیطان آیه‌لری» کیتابی‌نین نشریندن سونرا آیت‌الله خمینی‌نین اونون حاقیندا وئردیگی اؤلوم فتواسی گونده‌مه گلدی.
یازیچی‌نین صحتی آغیر ضربه‌لر نتیجه‌سینده جدی زیان گؤرسه ده او اؤزو حیاتدا قالیب. باش وئرن حادیثه حاقیندا آراش‌دیرمالار داوام ائدیر. ایرانین خاریجی ایش‌لر ناظرلیگی سؤزچوسو هئچ کیمین ایرانا قارشی اتهام ایره‌‌لی سورمه‌یه حاقی یوخدور دئییب. لاکین بونا باخمایاراق ایران دؤولتینه قارشی اولان اجتماعی رای دییشمه‌ییب. چونکی بو داها اوّل‌لر ده تکرارلانان حادیثه‌لردندیر.
۱۳۹۰-جی ایلین آبان آیی‌نین ۲۸-ده آذربایجانلی یازیچی و حکیم رافیق تقی باکی شهرینده بیچاقلاندی. او بیچاق ضربه‌لری نتیجه‌سینده اؤزونو چتینلیکله ائوینه چاتدیریر و اوردان دا خسته‌خانایا آپاریلیب. حکیم‌لرین موداخیله‌سینه باخمایاراق آذربایجانلی یازیچی ۴ گون سونرا، آذرین 2-ده وفات ائدیب. بوندان ۵ ایل قاباق ایسه ایرانلی آیت‌الله فاضل لنکرانی اونون اؤلوم فتواسینی وئرمیشدی. همین واخت ایرانین آذربایجانداکی سفیری جینایتین ایران دؤولتی ایله علاقه‌سی‌نین اولمادیغینی بیلدیرمیشدی.
رافیق تقی‌نین اؤلوموندن سونرا آوروپا ایتفاقینا عنوانلانان بیر مراجعتده قاتیلین آختاریلماسی اوچون خصوصی کومیته‌نین آذربایجانا گؤندریلمه‌سی طلب ائدیلمیشدی. بو مراجعتی ایمضالایان شخص‌لردن بیری ده ۱۱ ایل سونرا اوخشار هوجوما معروض قالاجاق یازیچی سلمان رشدی ایدی.
رافیق تقی‌نین باشینا نه گلدی؟
«بئله بیر شخص موسلمان اؤولادیدیرسا گتیریلن اعتراف‌لارا اساساً مورتددیر و اگر کافیردیرسه یازدیق‌لاری سب النبی (ایسلام موقددستینی تحقیر ائتمک) نومونه‌سیدیر. هر ایکی حالدا اونو اؤلدورمک علی چاتان هر کسه لازیمدیر.» بو سؤزلر آیت‌الله لنکرانی‌نین رافیق تقی‌نین «صنعت» قزئتینده چاپ ائتدیردیگی «آوروپا و بیز» آدلی مقاله‌سیندن سونرا اونون حاقیندا وئردیگی فتوانین بیر قیسمیدیر.
رافیق تقی سؤزو گئدن مقاله‌ده غرب مدنیتی‌نین اوستونلوک‌لریندن بحث ائدرکن شرقده دینی اینانج‌لارین اینکیشاف یولوندا سد یاراتدیقلارینی یازیر. داها سونرا ایسه بیر موصاحیبه‌سینده بو مقاله‌نین آذربایجانی ایران اولماقدان خلاص ائد‌ن مقاله اولدوغونو دئییب.
آیت‌الله فاضل لنکرانی‌نین اونون حاقیندا چیخاردیغی اؤلوم فتواسی دا محض بو زامان وئریلیب. داها سونرا دا او دینی عداوتی قیزیشدیرماق اتهامی ایله ۳ ایللیک حبس جزاسی آلیر. لاکین همین ایل پرئزیدئنت ایلهام علییئوین فرمانی ایله عفو ائدیلیر.
داها سونرا ۱۳۹۰-جی ایلده اونون بیر باشقا مقاله‌سی یئنیدن دیل‌لره دوشور. بو دفعه او «ایران و قلوباللاشما قاچینیلمازلیغی» آدلی مقاله‌سینده ایران دؤولتی‌نین سیاستینی تنقید آتشینه توتور. او همچینین بو مقاله‌ده “قلوباللاشما دؤورو فسادلار تؤره‌دن مدنیت‌لری لوزومسوز ائدیر” یازیر.
بو یازیچی‌نین سون یازیسی اولوب. رافیق تقی اؤلوموندن قاباق وئردیگی موصاحیبه‌لرده اونا هوجوم ائد‌ن شخصین اوغورلوق قصدی اولمادیغینی بیلدیرمیشدی. او همچینین بو سوءقصدین اونون یازی‌لاری ایله علاقه‌دار اولدوغونو، سون زامان‌لار قلمه آلدیغی «ایران و قلوباللاشما قاچینیلمازلیغی» مقاله‌سی ایله باغلی اولا بیله‌جه‌یینی احتیمال ائدیردی. رافیق تقی رادیکال دیندارلار و ایران دؤولتی‌نین اونون اؤلومونده الی اولدوغو احتیمالینی دا ایره‌‌لی سورموشدو.
رافیق تقی‌نین اؤلدورولمه‌سینی هئچ بیر قروپ عؤهده‌سینه گؤتورمه‌دی. لاکین ایرانین آذربایجانداکی سفیری بو حادیثه‌ده ایرانین الی اولمادیغینی بیلدیردی. رافیق تقی‌نین اؤلوموندن سونرا ایرانین داخیلینده بوراخیلان قزئت و ژورنال‌لاردا هارداسا توی هاواسی وار ایدی. «آذربایجانین سلمان رشدیسی اؤلدورولدو» باشلیغی بیر چوخ خبر آگئنتلیگی‌نین باشلیغیندا یئر آلیردی. عینی حالدا آیت‌الله فاضل لنکرانی‌نین اوغلو یازیچی رافیق تقینی اؤلدورن شخصی آللاه طرفیندن بؤیوک موکافات‌لار گؤزله‌دیگینی یازمیشدی.
یازیچی رافیق تقی‌نین اؤلدورولمه‌سی دونیادا گئنیش رئاکسییالارا سبب اولموشدو. نیویورکدا یئرله‌شن ژورنالیست‌لری مودافیعه کومیته‌سی، سرحدسیز رئپورتیورلار تشکیلاتی، آوروپادا تهلوکه‌سیزلیک و امکداشلیق تشکیلاتی‌نین مئدیا آزادلیغی اوزره نماینده‌سی اونون اؤلدورولمه‌سینی قطعی قینایاراق بیانات یایمیشدیلار.
آوروپا ایتفاقی‌نین پارلامئنتی آذرین ۲۴-ده رافیق تقی‌نین اؤلدورولمه‌سی ایله باغلی قطعنامه ایمضالاییب. بو قطعنامه‌ده اونون اؤلدورولمه‌سی قطعی شکیلده قیناناراق آذربایجان دؤولتیندن “صنعت” قزئتی‌نین باش رئداکتورو سامیر صداقت‌اوغلونون تهلوکسیزلیگینی قوروماسینی ایسته‌ییب.
دانیشان دیل‌لر کسیلمه‌مه‌لیدیر
رافیق تقی حکیم اولسا دا گنجلیک ایل‌لریندن بدیعی یارادیجیلیقلا مشغول اولوب. ۱۹۶۸-جی ایلدن اعتباراً اونون موختلیف قزئت و ژورنال‌لاردا حئکایه‌لری و شعرلری چاپ ائدیلیب. لاکین اونون دیلی دایم کسکین اولوب و یازیب یاراتدیقلاری اجتماعی رئزونانسا سبب اولوب.
۲۰۰۴-جو ایلده او، آذربایجان یازیچی‌لار بیرلیگیندن چیخاریلیب. یازیچی‌لار بیرلیگیندن چیخاریلماسی‌نین اساس سببی ایسه صمد وورغون حاقیندا یازدیغی تنقیدی مقاله‌سی اولدوغو دئییلیر. او «قافقازین قارتالی شاومیان بئله…» آدلی مقاله‌سینده «صمد وورغونون آللاهین اونا بخش ائتدیگی ایلهام آتینی سووئت‌لرین قارشیسیندا ائششک کیمی ایشلتدی» ایفاده‌سینی ایشلتمیشدی.
او آذربایجان کلاسیک‌لریندن جلیل محمدقولوزاده‌نی ده تنقید ائدیب. او میرزه جلیلین سووئت دؤورونده حدیندن آرتیق قاباردیلدیغینی دئییردی. لاکین علی بی حسین‌زاده کیمی یازیچی‌لار بویکوت ائدیلیردی دئییب. بونا باخمایاراق او میرزه جلیله دریندن حؤرمت ائتدیگینی ده دئییردی لاکین تنقیدین ده واجیبلیگینی بیلدیریردی.
ایفاده آزادلیغیندا دینین تنقیدی
بین‌الخالق ایفاده آزادلیغی کونوئنسییاسی دین و مذهب تنقیدینی رسمیتده تانیییر. آوروپا ایتفاقی پارلامئنتی‌نین ده قبول ائتدیگی قطعنامه‌ده بونا توخوناراق ایران دؤولتیندن دین خادیم‌لرینین اوخشار فتوالار وئرمه‌سی‌نین قارشیسینی آلماسی، اونلارین بین‌الخالق محکمه‌لره تسلیم ائدیلمه‌سی ایسته‌نیلیب. لاکین بو باش وئرمه‌ییب.
۱۳۹۰-جی ایلده رافیق تقی‌نین بیچاقلانماسیندان سونرا آذربایجانلی یازیچی آقشین یئنیسئی دویچه وله ایله موصاحیبه‌سینده ایرانین بو کیمی تئررورلاری آذربایجانلی‌لار آراسیندا قورخو یاراتماق اوچون حیاتا کئچیردیگینی دئمیشدی. بو او دئمکدیر کی ایران دؤولتی اؤز دینی هئگئمونلوغونو یالنیز اؤلکه داخیلینده دئییل، باشقا اؤلکه‌لرده ده یاراتماق ایسته‌ییر.
همین واخت قوزئیده رافیق تقی ایمضاسی ایله بیر سیرا تنقیدی مقاله‌لر چاپ ائدیلدی. اونلار بونو رافیق تقی‌نین یولونون داوام ائتمه‌سی آدینا گئرچکلشدیکلرینی دئییردیلر.
